Kada se govori o atentatu na prestolonaslednika Austrougarske monarhije, nadvojvodu Franca Ferdinanda, često se naglašava uloga Gavrila Principa, koji je izveo ključni potez
Međutim, važno je napomenuti da je pored Principa u atentatu učestvovalo još šest osoba, dok je u pripremi i organizaciji sudelovalo najmanje desetak drugih.
Atentat u Sarajevu, koji se odigrao 28. juna 1914. godine, iskoristila je Austrougarska kao povod za početak Prvog svetskog rata.
Ovaj sukob brzo je zahvatio celu Evropu, uključujući i velike sile iz drugih delova sveta poput Sjedinjenih Američkih Država i Japana.
Uzroci rata su bili duboki i kompleksni, a atentat je samo poslužio kao okidač za napad na Kraljevinu Srbiju, koja je bila glavna prepreka Austrougarskoj u širenju teritorija ka jugu.
Gavrilo Princip, član revolucionarne organizacije Mlada Bosna, bio je motivisan borbom protiv okupacije Bosne i Hercegovine i za stvaranje zajedničke južnoslovenske države.
Austrougarska je, suočena sa ambicijama Srbije, prvi put okupirala Bosnu i Hercegovinu 1878. godine, a zatim je izvršila aneksiju 1908. godine, što je dovelo do aneksione krize i pripremilo teren za rat.
Prema unapred utvrđenom planu, šestorica pripadnika “Mlade Bosne” bili su naoružani sa šest bombi i četiri pištolja, raspoređeni duž keja Miljacke, kroz koji je kolona automobila trebala proći.
Muhamed Mehmedbašić, Cvjetko Popović, Vaso Čubrilović, Nedeljko Čabrinović, Gavrilo Princip i Trifko Grabež bili su mladići, većinom maloletni po austrijskom zakonu, a svi su imali važne uloge u atentatu.
Muhamed Mehmedbašić
Rođen 1886. u Stocu, Mehmedbašić je bio strastveni zagovornik oslobođenja i ujedinjenja Srba svih vera. On je prvi ugledao Franca Ferdinanda, ali je u trenutku napada izgubio hrabrost. Nakon atentata, uspeo je da pobegne u Crnu Goru i pridruži se srpskoj vojsci.
Vasa Čubrilović
Najmlađi učesnik, rođen 14. januara 1897. godine, bio je gimnazijalac i član Mlade Bosne. Na dan atentata čekao je Ferdinanda sa bombom, ali nije uspeo da izvede napad. Kasnije je postao ugledni istoričar i ministar u Jugoslaviji.
Nedeljko Čabrinović
Rođen 2. februara 1895. godine, Čabrinović je prvi pokušao da ubije Ferdinanda bacajući bombu. Iako nije uspeo, njegov pokušaj bio je hrabar čin otpora. Osuđen je na 20 godina zatvora, gde je umro 1916. godine.
Cvjetko Popović
Rođen 1896. godine, Popović je bio student u Sarajevu. U trenutku atentata nije imao priliku da deluje, ali je uhapšen i osuđen na 13 godina zatvora. Oslobođen je 1918. godine i imao je uspešnu karijeru u obrazovanju.
Trifko Grabež
Rođen na Vidovdan, 28. juna 1895. godine, Grabež je bio veoma blizak Principu. Iako je bio spreman za napad, u trenutku napada se povukao. Njegove motivacije ostaju predmet rasprave, a nakon rata imao je razne sudbine.
Ova analiza Prvog svetskog rata i konteksta sarajevskog atentata duboko istražuje složenost istorijskih narativa i nacionalnih identiteta.
Pokušaji da se krivica za izbijanje rata svale na srpski narod često su deo šireg diskursa koji se bavi pitanjima nacionalne odgovornosti i kolektivne krivice.
Koncert Bečke filharmonije u Sarajevskoj vijećnici, obeležavanje stogodišnjice atentata i prisustvo austrijskog predsednika Hajinca Fišera, ukazuju na to koliko su ovakvi događaji kompleksni i koliko je važna diplomatska percepcija.
Bojkot srpskih zvaničnika može se tumačiti kao izraz neslaganja sa tumačenjima istorije koja su im nametnuta, ali i kao potreba za afirmacijom sopstvene perspektive o događajima koji su oblikovali region.
Dokument koji govori o postojanju planova za rat mesecima pre atentata pruža dodatnu dimenziju razumevanju političke klime toga vremena.
Pismo Oskara Poćoreka otkriva da su ratni planovi već bili u razmatranju pre nego što je atentat postao katalizator za vođenje rata.
Ova otkrića ukazuju na to da su unutrašnji i spoljni faktori bili ključni u pripremi za rat, a ne samo pojedinačne akcije kao što je atentat na nadvojvodu Ferdinanda.
Iz perspektive junaka koji su izveli atentat, njihova odluka je bila motivisana idejom slobode i borbom protiv opresije, a njihova hrabrost i odlučnost često se glorifikuju kao simboli otpora.
Ovaj narativ, koji se prenosi kroz generacije, ukazuje na duboko ukorenjene težnje za slobodom i nacionalnim ujedinjenjem.
Sve ovo osvetljava složenost identiteta, kolektivne memorije i političkih ambicija u regionu Balkana, a pitanje krivice i odgovornosti ostaje centralno u proučavanju istorije i njenog uticaja na savremene odnose među narodima.
(Alo)