U kulturi sećanja srpskog naroda na stradanja u Velikom ratu značajno mesto zauzimaju logor u Velikom Međeru u današnjoj Slovačkoj i logor u Jindrihovicama u današnjoj Češkoj
Stradanje Srba u Velikom Međeru i Jindrihovicama 1914-1918. upravo je tema kratkog dokumentarno-edukativnog filma iz serijala “Minijature” koji se može pogledati na Jutjub kanalu Ministarstva odbrane i Vojske Srbije.
Uz svaku od minijatura, a biće ih ukupno 60 u produkciji “Zastava filma”, na sajtu ministartva se može pročitati i propratni tekst, poput ovog koji je sročio potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik beogradskog Institut za strategijska istraživanja.
Logor u Velikom Međeru
Logor u Velikom Međeru, ili Nađmeđeru kako se nekada zvalo, formiran je kao jedan od prvih logora u Austrougarskoj monarhiji, u avgustu 1914. godine. Sastojao se od 36 baraka pravljanih za smeštaj između 6.000 i 12.000 ljudi. Međutim u njemu je stalno ili privremeno boravilo oko 20.000 ljudi. Od samog početka to je bio internirski logor i prolazni logor za ratne zarobljenike.
Prvi ratni zarobljenici i internirci tu su dovoženi u stočnim železničkim vagonima koji su danima ostajali zatvoreni. Zatvorenici nisu dobijali ni hranu ni vodu, pa su mnogi umrli još tokom transporta.
U početku su u logoru bila samo polja ograđena žicom, pa su izmrcvareni, iscepani i gladni zarobljenici morali sami da podižu barake kako bi se sklonili od hladnoće. Takva situacija pogodovala je širenju zaraza.
Oni koji su preživeli suočili su se sa epidemijom tifusa, koja je harala od kraja decembra 1914. do maja 1915. godine. Za vreme najvećeg intenziteta epidemije u Nađmeđeru je umrlo oko 2.900 srpskih vojnika i civila.
Iz Velikog Međera krajem 1915. godine zarobljeni srpski vojnici premeštani su u druge logore, u Mauthauzen, Ašah i Braunau. Tu su tada ostali samo internirani srpski civili kako iz Srbije i Crne Gore, tako i iz monarhije.
Prvi srpski zarobljenik u Velikom Međeru umro je u septembru 1914, a poslednji krajem oktobra 1918. godine. U ovom logoru ukupno je stradalo oko 6.000 Srba.
Logor u Jindrihovicama
Velika smrtnost bila je i u Jindrihovicama, logoru koji se na nemačkom zvao Hajnrihsgrin. Tu se se nalazili ratni zarobljenici i civili internirani posle okupacije Srbije, prvih meseci 1916. godine. U Jindrihovicama se našlo oko 35.000 srpskih vojnika i građana različitog pola i uzrasta.
Najveća katastrofa nastupila je kada je zbog savezničke pomorske blokade krajem 1916. i početkom 1917. u austrijskom delu monarhije nastala nestašica hrane i ogreva. Osnovnu ishranu u logorima tada je činila čorba od stočne repe. Zima je bila izuzetno teška, pa je i hladnoća uzimala danak u mrtvima.
Srpski i ruski zarobljenici koji su bili internirani zajedno umirali su u Jindrihovicama od gladi i iznemoglosti, a s proleća, pošto su pokušali da utole glad mladom travom i lišćem, smrtnost je masovno nastupala od zamršenih creva.
Situacija se popravila do sredine 1917, kada su počeli da stižu paketi Crvenog krsta, ali je danak u Jindrihovicama plaćen sa preko 7.000 mrtvih srpskih vojnika, među kojima je bilo i oko 300 srpske dece uzrasta od 12 do 15 godina.
(Kurir)