Sveti Srđa i Vakhu su prema legendi bili rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana
Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici danas obeležavaju Svetog Srđu i Vakhu, u narodu poznatiji kao Srđevdan. U crkvenom kalendatu ovaj praznik je označen podebljanim crnim slovom.
Sveti Srđa i Vakhu su prema legendi bili rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana (Marko Aurelije Valerije), savladara cara Dioklecijana (286-305).
Zbog pripadnosti hrišćanskoj veri i odbijanja da se poklone rimskim bogovima pogubljeni su u Siriji, gde je njihov kult uspostavljen i odakle se raširio po istoku.
Srđevdan pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, osim ako taj dan pada u sredu ili petak.
Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati.
Ova slava je u srednjovekovnoj Zeti bila jedna od značajnijih. Naime, pod carem Justinijanom I (527 – 565), koji je ovim svecima podigao crkvu u Carigradu,
kult Sv. Sergija i Vakha raširio se na zapad, naročito na prostoru između Drača i današnjeg Dubrovnika, gde je prema sačuvanim podacima postojalo više od 15 crkava posvećenih ovim svecima.
O tome svedoči i crkva Svetog Sergija i Vakha na Bojani, koja je bila mesto gde su sahranjivani vladari dinastije Vojislavljević u 11. i 12. veku.
Nakon obnove krajem 13. veka, od strane srpske kraljice Jelene Anžujske i njenih sinova Dragutina i Milutina, ta crkva je mogla da primi 3.000 vernika.
Inače, stradanju dvojice svetaca, prethodilo je naređenje cara Maksimilijana koji je naredio da mu se oduzmu vojnička odela i svi znaci časti, dostojanstva i čina.
Potom ih je poslao u izgnanstvo u Aziju svom namesniku Antiohu. Namesnik je pokušao da ih ubedi da se odreknu Hrista da bi sebe spasli beščašća, muka i smrti, ali oba svetitelja ostali su čvrsti u svojoj veri.
Sveti Vakho izdahnuo je pod batinama namesnikovih vojnika, a sveti Sergije odmah potom bio je mučen i posečen u gradu Rosafu u Siriji.
Oba ova mučenika i viteza vere Hristove stradali su oko 303. godine.
Sv. Sergije naročito je bio poštovan u gradu Resafi, gde je pogubljen, koji je jedno vreme nosio ime „Sergiopolis“ i u 6. veku bio veliko hodočasničko mesto čitavog Istoka.
Prema jednoj legendi, prilikom prenosa moštiju Svetog Save iz Trnova, u Mileševu su prenete i mošti Sv. Sergija i Vakha, gde je od ranije postojao kult ovih svetitelja, o čemu svedoče i njihove freske iz najranijeg perioda freskopisa u Mileševi.
(Espreso)