Mnogi se pitaju šta se dešava sa čovekom kada umre, a ovaj proces je veoma složen.
Smrt je jedan od najdubljih i neizbežnih događaja koje doživljavamo kao ljudska bića. Uprkos svojoj univerzalnosti, mnogo toga u vezi sa smrti ostaje obavijeno velom misterije.
Međutim, nedavna naučna dostignuća nam daju jasniju sliku o tome šta se dešava sa našim telom i mozgom kada umremo, uključujući oslobađanje određenih hemikalija koje oblikuju naše poslednje trenutke.
Proces umiranja: Fizičko propadanje
Smrt nastupa kada telo više ne može da održava svoje vitalne funkcije.
Ovaj proces često počinje otkazivanjem organa, postepenim gašenjem koje u nekim slučajevima može biti dugoročno, kao što je zbog terminalne bolesti.
Srce prestaje da kuca, što zaustavlja protok krvi u mozak, pluća i druge organe.
Bez kiseonika, mozak počinje da umire, i u roku od nekoliko minuta, moždane ćelije su oštećene do te mere da se ne mogu popraviti. Kada mozak ostane lišen kiseonika, drugi organi i sistemi brzo slede taj proces.
Kada je telo klinički mrtvo i reanimacija više nije moguća, sledeća faza je biološka smrt. Ovo označava početak raspadanja, prirodnog procesa koji razgrađuje telesno tkivo.
U prvoj fazi razgradnje, poznatoj kao autoliza, ćelije počinju da se raspadaju zbog akumulacije ugljen-dioksida, što dovodi do stvaranja kisele sredine unutar ćelija.
Enzimi koji su nekada bili odgovorni za funkcionisanje ćelija sada počinju da ih razgrađuju iznutra. Ovaj proces obično počinje u roku od nekoliko minuta ili sati nakon smrti.
Nakon autolize dolazi do truljenja. Tada bakterije koje je prethodno držao pod kontrolom imuni sistem počinju da razgrađuju tkivo, oslobađajući gasove koji izazivaju nadimanje i jak miris.
Telo postaje zelenkasto jer bakterije razgrađuju hemoglobin u krvi, oslobađajući jedinjenja sumpora.
Rigor mortis, ili ukočenost mišića, obično počinje u roku od dva do šest sati nakon smrti i dostiže vrhunac oko 12 sati.
To se dešava zato što su energetske rezerve tela potrebne za opuštanje mišića iscrpljene.
Nakon otprilike 48 sati, mišići tela ponovo počinju da se opuštaju dok se razgradnja tkiva nastavlja.
U danima i nedeljama nakon smrti, telo nastavlja da se raspada, što na kraju dovodi do skeletonizacije.
Na ovaj proces utiču različiti faktori, uključujući temperaturu, vlažnost i prisustvo insekata ili životinja koje se hrane lešinama.
Iako klinička smrt, definisana kao prestanak otkucaja srca i disanja, nastupa trenutno, mozak i telo ne prestaju da funkcionišu.
Moždana aktivnost nakon smrti
Neki procesi se nastavljaju nekoliko minuta ili čak sati nakon kliničke smrti.
U stvari, u ranim fazama nakon kliničke smrti, telo ulazi u niz faza koje naučnici nazivaju „aktivno umiranje“, u kojima se oslobađaju određene hemikalije i neuronska aktivnost dramatično raste dok se mozak i telo postepeno isključuju.
Revolucionarna studija iz 2013. godine na pacovima otkrila je da je u roku od 30 sekundi od srčanog zastoja došlo do značajnog povećanja neuronske aktivnosti u različitim delovima mozga.
Ovu hiperaktivnost karakterisale su sinhronizovane moždane oscilacije slične onima koje se primećuju tokom povišenih stanja svesti.
Dalja istraživanja na ljudima podržavaju ideju o povećanoj moždanoj aktivnosti nakon smrti.
U studiji iz 2022. godine, naučnici su primetili slične nalete moždane aktivnosti kod ljudskog pacijenta nakon što mu je srce prestalo da kuca, što sugeriše da mozak može nastaviti da obrađuje informacije nakon kliničke smrti.
Smrtonosni koktel
Pored povećane moždane aktivnosti, ključna karakteristika procesa umiranja je oslobađanje raznih neurohemikalija i hormona koji oblikuju naša konačna iskustva.
Endorfini, prirodni opioidi u telu, oslobađaju se u velikim količinama tokom perioda jakog stresa ili traume, uključujući i tokom smrti.
Oni smanjuju bol i stvaraju osećaj euforije i smirenosti, potencijalno ublažavajući fizičku i emocionalnu patnju povezanu sa smrću.
Oslobađanje endorfina može doprineti mirnim i bezbolnim iskustvima koja često prijavljuju ljudi koji su umrli i oživljeni, čak i ako su pretrpeli ozbiljne fizičke povrede pre smrti.
Takođe se veruje da se serotonin, neurotransmiter povezan sa regulacijom raspoloženja i percepcijom, oslobađa u povećanim količinama tokom procesa umiranja.
Povišeni nivoi serotonina mogu dovesti do izmenjenih stanja svesti, uključujući vizuelne i slušne halucinacije.
Ovo je mehanizam koji stoji iza halucinogena kao što su psilocibin ili „magične pečurke“.
Nagli porast serotonina može objasniti živopisne slike i duboka duhovna iskustva koja neki ljudi prijavljuju tokom iskustava bliske smrti.
Takođe se veruje da se masovno oslobađanje DMT-a dešava tokom smrti. DMT je moćno psihodelično jedinjenje koje se prirodno proizvodi u malim količinama u ljudskom mozgu, posebno u epifizi.
Efekti DMT-a uključuju duboke promene u percepciji, osećaj transcendencije i susrete sa mističnim entitetima, slično opisima iskustava bliske smrti.
Konačno, pošto je telo izloženo jakom stresu tokom umiranja, dolazi do značajnog oslobađanja adrenalina i noradrenalina.
Ovi hormoni su odgovorni za reakciju „bori se ili beži“, povećavajući broj otkucaja srca i krvni pritisak u pokušaju da se ostane živ.
Ovaj porast može dovesti do povećane svesti i brze obrade informacija, što potencijalno doprinosi fenomenu preispitivanja života koji neki ljudi prijavljuju, gde doživljavaju brze ponavljanja životnih događaja.
Um posle smrti: iskustva bliske smrti i svest
Jedan od najzanimljivijih aspekata smrti je iskustvo bliske smrti (NDE). NDE prijavljuju ljudi koji su proglašeni klinički mrtvima ili blizu smrti, a zatim reanimirani.
Uobičajeno prijavljeni elementi bliskih doživljaja uključuju osećaj mira, vantelesno iskustvo, viđenje jake svetlosti ili susret sa preminulim voljenima.
Jedna značajna studija koju su sproveli dr Sem Parnija i njegov tim ispitivala su iskustva bliske smrti kod pacijenata sa srčanim zastojem.
Objavljena u časopisu Reanimacija 2014. godine, studija je otkrila da je 40% pacijenata koji su reanimirani nakon srčanog zastoja prijavilo neki oblik svesti tokom perioda kada su bili klinički mrtvi.
Neki su se čak sećali određenih detalja o svojoj okolini, što je pokrenulo intrigantna pitanja o prirodi svesti.
Iako su iskustva bliske smrti nekada smatrana isključivo anegdotskim ili duhovnim, sada postoji sve veće naučno interesovanje za razumevanje neurološke i biohemijske osnove ovih iskustava.
Neki istraživači sugerišu da su bliska doživljaja povezana sa poslednjim pokušajima mozga da shvati šta se dešava dok se on isključuje, podstaknuto oslobađanjem neurohemikalija poput serotonina i DMT-a.
Vodeća hipoteza je da su bliski doživljaji uzrokovani nedostatkom kiseonika (hipoksija) ili protoka krvi (ishemija) u mozgu, što može izazvati halucinacije i vantelesna iskustva.
Porast moždane aktivnosti primećen u gore navedenim studijama takođe može igrati ulogu u ovim živopisnim iskustvima.
Iako ne postoje definitivni naučni dokazi o postojanju zagrobnog života, iskustva bliske smrti ukazuju na to da mozak može zadržati određeni nivo svesti čak i nakon što srce prestane da radi.
Međutim, ova iskustva su veoma subjektivna i mogu se značajno razlikovati od pojedinca do pojedinca, što otežava izvođenje čvrstih zaključaka.
(Stil)