Kralj Stefan Uroš II Milutin ušao je u istoriju i po braku sa monahinjom Jelisavetom Arpad, ćerkom ugarskog kralja. Ovaj skandal izazvao je osudu Crkve i ostao jedinstven u srpskoj istoriji.
Veliki srpski kralj i zadužbinar Stefan Uroš II Milutin, jedan od najslavnijih vladara iz dinastije Nemanjića, u istoriji nije ostao upamćen samo po zlatnom dobu svoje vladavine i desetinama podignutih crkava, već i po braku koji do danas izaziva nevericu i sablazan.
Milutin je jedini srpski vladar koji je za suprugu uzeo monahinju – Jelisavetu Arpad, ćerku ugarskog kralja Stefana V i kraljice Elizabete Kumanke.
„Nevesta Hristova“ na srpskom prestolu
Ugarske povelje iz 1283. i 1285. godine potvrđuju da je Jelisaveta tada već bila dominikanka u manastiru na Margitinom ostrvu kod Budima. Upravo ta činjenica učinila je njen brak sa Milutinom toliko šokantnim.
Vizantijski hroničar Georgije Pahimer zapisao je reči koje su odjeknule Evropom:
– Milutin se ne ustručava da za ženu uzme onu koja je već bila posvećena Bogu i time izaziva sablazan među sopstvenim narodom i osudu Crkve.
Njegov savremenik Nikefor Grigora otišao je još dalje:
– Kralj Srba uze za ženu onu koja je nosila crne haljine i zavetovala se Bogu, i zbog toga beše prezren i od svojih i od suseda.
Brak koji Crkva nikada nije priznala
Crkveni velikodostojnici nikada nisu priznali ovaj brak. Za njih je Milutin bio kralj koji je „oženio nevestu Hristovu“.Zato se Jelisaveta gotovo nigde ne pojavljuje u zvaničnim rodoslovima Milutinovih supruga.
Ipak, izvori beleže da je rodila ćerku Caricu (Zoricu), a deo istoričara smatra da je mogla biti i majka Ane-Nede, buduće bugarske carice.
Koliko je potrajala zabranjena ljubav?
Većina istoričara veruje da je brak trajao svega godinu ili dve. Pod snažnim pritiskom Crkve i političkih prilika, Milutin je poslao Jelisavetu nazad u Ugarsku, gde se ponovo zamonašila i ostatak života provela u manastiru, navodi portal Religija.rs.
U nekim izvorima se navodi da je čak i Milutinova majka, kraljica Jelena Anžujska, pisala papi sa molbom da osudi ovaj brak. Iako se radi o zanimljivoj pretpostavci, za to nema sačuvanih dokumenata – ostaje samo na nivou istorijske spekulacije.
Politika ili strast?
Zašto je Milutin rizikovao ugled, mir sa Crkvom i osudu sopstvenog naroda? Najverovatnije iz političkih razloga – želeo je da ojača odnose sa moćnim ugarskim kraljevstvom. Ipak, kronike pokazuju da politička korist nije uspela da nadjača skandal.
Brak kralja Milutina i monahinje Jelisavete Arpad ostao je do danas jedinstvena epizoda u srpskoj istoriji – spoj politike, ljubavi i skandala.
Čak i sedam vekova kasnije, ovaj događaj izaziva divljenje, zapitanost i osudu: kako je najveći srpski zadužbinar i graditelj crkava mogao učiniti ono što su savremenici nazivali – neoprostivim.
(Espreso)