Sveti Vasilije Ostroški svojim podvizima i vrlinama svrstao se u red naših najpoštovanijih svetitelja.
Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici proslavljaju ga 12. maja, a ovaj dan u narodu važi za praznik u kome su moguća najveća čuda.
Njegove mošti se čuvaju u manastiru Ostrog, u Crnoj Gori, i mesto su hodočašća za vernike svih religija.
Mnogi veruju da će, ako posete „večno počivalište“ Vasilija Ostroškog, njihova, ili bolest nekog njima bližnjeg, nestati „kao rukom odnesena“.
U selu Mrkonjići u Hercegovini od oca Petra i majke Ane, 1610. godine rodio se dečak Stojan.
Izuzetno bistar i marljiv, Stojan je odgajan u duhu pravoslavlja, a još od malih nogu pokazivao je veliku sklonost ka dobročinstvu i molitvi.
Stojan postaje Vasilije
Kako bi sina sačuvali od Turaka i janičara roditelji su ga poslali u manastir Zavalu, gde je njegov stric, jeromonah Serafim bio iguman, da „uči knjigu“.
Stojan je u manastiru obavljao sve redovne poslove i poslušenja, kao iskušenik, ali više od svega vreme je voleo da provodi u biblioteci.
Čitao je stare knjige i spise, brzo je učio i bio predan molitvama.
Stojanov stric Serafim brzo je uočio mladićevu naklonost prema monaškom životu, te ga je poslao u manastir Tvrdoš, u to vreme središte Trebinjske eparhije.
Manastri Tvrdoš je pored veoma obrazovanih monaha imao bogatu biblioteku, a tu se nalazila i škola.
Prepisivačka delatnost u manastiru je bila izuzetno zastupljena. U takvoj jednoj atmosferi duboke duhovnosti, iskušenik Stojan primio je monaški postrig i dobio ime Vasilije.
Nedugo zatim postaje đakon, a potom dobija i sveštenički čin.
Kao pridvorni monah otišao je na Cetinje, gde ga je primio i zadržao mitropolit Mardarije.
Vasilije je na Cetinju ostao nepunu godinu, napuštajući ga zbog stava mitropolita Mardarija prema uniji.
Vraća se u Tvrdoš gde biva unapređen u arhimandrita.
Put na Svetu goru i Rusiju
Ubrzo posle toga, Vasilije odlazi put Peći, patrijarhu Pajsiju, kome izlaže svoje viđenje crkvenih prilika u Hercegovini i Crnoj Gori.
Dobivši od patrijarha blagoslov, putuje na Svetu goru, gde boravi godinu dana duhovno uzrastajući i snažeći kroz razgovore i savete svetogorskih monaha.
Sa Svete gore Vasilije odlazi u Rusiju da se pokloni tamošnjim svetinjama.
Iz Rusije se vraća u Tvrdoš sa mnogobrojnim darovima, bogoslužbenim knjigama i predmetima koje je dobio od ruskih monaha, mitropolita, episkopa, ali i samog ruskog cara Mihaila Romanova.
Po povratku iz Rusije postaje episkop, da bi na Preobraženje gospodnje, posvećen od patrijarha Pajsija, u Peći bio proglašen mitropolitom zahumskim.
Posle stradanja mitropolita istočnohercegovačkog Pajsija, patrijarh srpski Gavrilo I, izdajući patrijaršijsku diplomu, postavlja mitropolita Vasilija na eparhiju koja se naziva: Nikšić, Plana, Kolašinoviće i Morače.
Mitropolitsku dužnost obavaljao je savesno. Aktivno je obilazio i podučavao sveštenike i narod.
Čuvar pravoslavlja
Zbog neprestanog haranja i turskog pustošenja Sveti Vasilije napušta manastir Tvrdoš 1651. godine, a eparhiju premešta u manastir Svetog Dimitrija u selu Pope. To je bilo izuzetno teško vreme za pravoslalje.
Katoličenje i islamizacija naroda bilo je sveprisutno.
Sveti Vasilije imao je veliku i vrlo važnu ulogu za sve pravoslavce.
U tim teški trenucima Sveti Vasilije pokazao je veliku brigu za svoj narod, ali i za pripadnike rimokatoličke vere, budući da je opasnost od Turaka bila prevelika i pretila podjednako svim hrišćanima.
Ipak, uz istinsko posvećenje i pastirsku brigu za ljude, mitropolit Vasilije težio je daljem podvizavanju i duhovnom uzrastanju.
Neizrecivo su ga privlačile monaške kelije na Ostrogu, gde je, po svedočenju ostroških monaha, proveo petnaest godina.
Tako je u Gornjem Ostrogu podigao crkvu posvećenu Vavedenju Presvete Đeve Bogorodice.
Da bi zaštitio manastir od pohare kneza Raiča koji je „arčio manastirsku imovinu“, mitropolit u pratnji diplomate i grofa Save Vladislavića putuje u Peć patrijarhu Maksimu da bi od njega zatražio pomoć i zaštitu.
Osim zaštite manastira, on upozorava patrijarha Maksima na opasnost od pokatoličavanja hercegovačkog i primorskog življa u Primorju.
Pred kraj svoga zemaljskog života, mitropolit Vasilije obnavlja kulu Svetoga Georgija u manastiru Hilandaru.
Upokojio se 21. aprila 1671. godine u Gornjem manastiru Ostrog, gde je i sahranjen.
Sveti Vasilije Čudotvorac
Svetitelj Vasilije javio se tri puta starešini manastira Župe igumanu Rafailu.
Doneta je odluka da se grob svetitelja otkopa, kada se dogodilo čudo.
Telo svetitelja bilo je „celokupno i sveto“. Tako su svetiteljeve mošti stavljene u kivot i položene u Malu crkvu.
Seljene su više puta zbog opasnosti od Turaka, na Cetinje, zatim manastir Gornji Ostrog, gde su mu na poklonjenje, kao i dan-danas, dolazili vernici svih nacionalnosti i veroispovesti.
Brojna su svedočanstva čudotvornih isceljenja onih koji su zadobili milost velikog svetitelja.
Kult svetog Vasilija Ostroškog
Kult svetog Vasilija, inače, zaživeo je u srpskom narodu još za života ovog čuvenog čoveka.
I dan-danas u velikom broju vernici pohode manastir Ostrog, verujući u milost svoga svetitelja.
Svetiteljevi podvizi i vrline, a naročito njegov trud za očuvanje i odbranu pravoslavlja, svrstali su ga u red naših najznamenitijih i, uz Svetog Savu, najvoljenijih srpskih svetitelja.
Svedočanstvo svemu tome su, pored žive reke vernika koji dolaze na Ostrog da bi se poklonili njegovim moštima, i brojne crkve zadužbine širom Crne Gore, Hercegovine, Srbije, dok su dve crkve svetitelju podignute i u Americi.
Lik svetog Vasilija sačuvan je i živopisan u različitim tehnikama.
Freske i ikone svetoga Vasilija mogu se videti najpre u manastiru Ostrog, ali i manastiru Morača, u manastiru Dečani, Banja, kao i u manastirima i crkvama u Kotoru, Prijepolju, Risnu, Kumboru i mnogim drugim našim svetinjama.
Srpska crkva proslavlja velikog svetitelja 12. maja.
(Srbija Danas)