I dok su je jedni oštro osudili, drugi su je branili činjenicom da i Srbi podižu tri prsta, pa su se zapitali da li je i to provokacija ili samo ponosno isticanje nacionalne pripadnosti?
Jedan orao, dve glave i tri prsta. Simboli dovoljni da krv Balkanaca proključa. Čiji su simboli, da li nas njihovo demonstriranje nadanjuje ili služi kao međusobna provokacija među narodima, ali i odakle vuče njihovo poreklo – da bi se dobro rasvetlili odgovori, mora se zaći duboko u istoriju.
Iako se dvoglavi orao nalazi i na zastavi Srbije i na zastavi Albanije, on, zapravo, vuče poreklo iz Vizantije, a onda je ‘vladarskim stazama’ stigao na nacionalna obežja balkanskih zemalja.
Bilo da se radi o muzičkim takmičenjima kao što je Evrovizija, izboru za mis, fudbalskoj utakmici ili pevačicama na nastupima, gde akteri ukrštenim rukama ‘zalepršaju’ u stilu dvoglavog orla, uzburkaju se emocije celog stanovništva dveju država.
Poslednja u nizu koja je na vatru naciobalbih simbola koji ‘provociraju’ dolila ulje jeste pevačica Selma Bajrami, a na društvenim mrežama i u medijima se povela velika polemika i usledili različiti komentari i kritike od kojih su neke prerasle u uvrede.
I dok su je jedni oštro osudili, drugi su je branili činjenicom da i Srbi podižu tri prsta, pa su se zapitali da li je i to provokacija ili samo ponosno isticanje nacionalne pripadnosti?
A kada se ugasi požar emocija i nacionalizma na svim stranama – ostaje pitanje da li i Srbi i Albanci znaju šta simbolizuju i dvoglavi orao i tri prsta?
Dvoglavi orao – od antike i Vizantije do danas
Još u drevnim, antičkim vremenima, na prelazu između bronzanog i gvozdenog doba, na teritoriji Bliskog i Srednjeg istoka, prikazivane su višeglave mitološke životinje.
Među njima se našao i dvoglavi orao i tumači se kao vladarska oznaka.
Kao simbol, ponovo se pojavljuje u Srednjem veku, za vreme Vizantijskog carstva, objasnio je za BBC na srpskom Dragomir Acović, heraldičar.
„U vreme vladavine dinastije Komnena u Vizantiji, pojavljuje se učestalo simbol dvoglavog orla“, rekao je Acović.
Dalje je objasnio da dvoglavi orao ima značenje jedinstva suprotnosti – gore i dole, levo i desno, istok i zapad, duhovni i zemaljski svet.
„Kao takav, dvoglavi orao vremenom, zaključno sa početkom 13. veka, postaje simbol koji je privilegija carstva, na neki način atribut i simbol carstva, jer carstvo izražava simfoniju između nebeskog i zemaljskog“, istakao je.
Dvoglavi orao bio je, objašnjava sagovornik BBC-ja na srpskom, zaštitni znak pripadnosti carskom dostojanstvu i bio je vezan i za vladarske činove koji proističu iz carstva, kao što je despot, sevastokrator i kesar.
„Zahvaljujući tome što je Stefan Prvovenčani imao status vizantijskog sevastokratora, kome je pripadao znak dvoglavog orla, u slikama i dekoraciji najstarijih manastira u Srbiji, pojavljuje se ovaj simbol“, naglasio je Acović.
Dinastija Nemanjića, koristila je srebrnu verziju dvoglavog orla, a koristile su ga i druge srednjovekovne plemićke porodice sa ovih prostora, među kojima su Mrnjavčevići, Lazarevići, Kastriotići.
Kasnije, u 19. veku, kada je Srbija 1878. dobila samostalnost i 1882. proglašena kraljevinom, dvoglavi orao postaje državni grb.
Osim Srbije, dvoglavog orla kao državni simobol koriste Albanci, Crnogorci i Rusi.
Dvoglavi orao u Albaniji vezuje se za Skenderbega
Narodni heroj Albanije, knez poznat kao Skenderbeg (Đorđe Kastrioti), podigao je 28. novembra 1443. godine zastavu nad tvrđavom Kruja prkoseći Turcima koji su vladali zemljom.
Njegova zastava je bila crvena i na njoj je bio crni orao, i danas simbol Albanije.
Poput simbola Vizantijskog carstva kome je nekada pripadao, albanski orao je dvoglav, navedeno je u enciklopediji Britanika.
Albanski imigranti Faik Konica iz Brisela i Kverim Panariti iz Bostona popularizovali su Skenderbega krajem 19. veka i oživeli njegovu zastavu kao nacionalnu tačku okupljanja Albanaca u zemlji i inostranstvu, dodaje se u članku.
Acović tvrdi da dvoglavi orao u Albaniji ima identično istorijsko značenje kao drugim zemljama, ali da danas simbolizuje isključivo Skenderbega.
Kada je o Rusiji reč, prvo poznato pojavljivanje dvoglavog orla u Rusiji datira iz kasnog 15. veka, dok je u Crnoj Gori korišćen od vremena dinastije Petrović.
Kontroverze
Mahanje ukrštenim, isprepletanim prstima preko grudi, često se smatra provokacijom Albanaca i Srba.
Heraldičar Acović istakao je da je „čista je besmislica“ proglasiti da, kada neko stavi dve ukrštene šake na grudi i leprša, da to znači „pripadnost Albancima“.
„To Albanci tako vide i tako tvrde, a nema nikakvog razloga da kada neko napravi taj simbol kažemo da je to albanski dvoglavi orao. Zašto bi bio albanski dvoglavi orao, što ne bi bio ruski dvoglavi orao“, dodao je i naglasio na kraju da i Albanci ovaj simobol koriste kao provokaciju, jer se pokazalo „da prolazi“.
(Espreso/Blic žena/Viktor Veličković)