U Srbiji je rasprostranjeno mišljenje da se od reforme sprovedene 2014. godine, najduže radi i da od tada po donetim izmenama i dopunama Zakona o PIO prednjačimo u Evropi po starosnoj granici za penziju, ali takođe imamo i 2 opcije kako ranije da odemo u penziju. Sa jedne strane svi imamo pravo na prevremeno penzionisanje, uz to da će nam i primanja biti manja.
Na ovaj način u penziju možete da odete 5 godina ranije tj. u slučaju muškaraca sa 60 godina radnog staža i najmanje 60 godina života, dok žene u penziju mogu da idu sa 59 godina i 6 meseci.
Pojedine grupe građana imaju pravo da odu u penziju i 15 godina pre roka
Sa druge strane, ukoliko se bavite nekim od zanimanja koja imaju pravo na beneficirani radni staž u penziju možete i 15 godina ranije, tj. sa 50 godina starosti, i pride da imate uvećana primanja u starosti.
Beneficirani radni staž
Pravo nabeneficirani radni staž ima desetine hiljada radnika u Srbiji iz oko 40 industrija i institucija. Jedna godina provedena na takvom radnom mestu se računa kao 14 meseci ili čak 15, 16 ili godinu i po dana.
Pravo na beneficirani radni staž imaju svi koji su zaposleni na poslovima na kojima je rad naročito težak, opasan i štetan po zdravlje sa jedne strane. Na listi su i poslovi čije je obavljanje ograničeno navršenjem određenih godina života, ali i oni koji utiču na pad fizioloških funkcija u meri da onemogućavaju rad.
Pravo na beneficirani staž imaju zaposleni u MUP, BIA, VBA, VOA, Ministarstvu spoljnih poslova, Upravi za izvršenje krivičnih sankcija, Poreskoj policiji, Vojsci Srbije, a od decembra 2019. godine i sudije, tužioci i zamenici tužioca.
Sa druge strane, pravo na beneficirani radni staž imaju i zanimanja definisana u Pravilniku o radnim mestima, odnosno poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem.
Na spisku zanimanja koja imaju pravo na beneficirani radni staž se nalaze poslovi iz 37 različitih industrija.
Koji su uslovi za beneficirani radni staž?
Da bi se staž osiguranja računao sa uvećanim trajanjem (tj. da bi se računao beneficirani radni staž) potrebno je da se lice efektivno bavilo opasnim poslovima minimum 10 godina, za starosnu penziju, i 5 godina, za invalidsku penziju. Takođe, pravo na beneficirani radni staž imaju i svi koji sami sebi plaćaju staž, pod uslovom da se utvrdi da su zaista radilil teške i opasne poslove koji su zakonski obuhvaćeni ovom beneficijom.
Radna mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem utvrđena su sa nekoliko pravilnika, ističu nam u Fondu. Tako, pojedinačni pravilnici utvrđuju radna mesta sa beneficiranim stažom osiguranja u određenim državnim organima, koje donose zajednički ministar za rad i nadležni ministri, odnosno direktor BIA u čijoj su nadležnosti ti organi.
Što se tiče samog koeficijenta, on se obračunava u zavisnosti od težine posla, opasnosti i štetnosti za zdravlje kao i preduzetih mera zaštite na radu. Jedna godina provedena na takvom radnom mestu se računa kao 14,1 5, 16 ili 18 meseci.
Što se tiče obračuna penzije, jedina razlika je što se za obračun ličnog koeficijenta kod beneficiranih penzija uzimaju zarade ostvarene od 1. januara 1996. godine. Kod ostalih osiguranika u pitanju je 1. januar 1970. godine, što penziju po beneficiranim uslovim uvećava za 20 odsto.
Uslovi za prevremenu penziju
Promene imamo i kada govorimo o granici i uslovima za odlazak u prevremenu penziju.
Što se tiče prevremene penzije za dame, uslov za njih bio je 59 godina. Uslov je bio i da imaju minimum 39 godina i 8 meseci staža. Za ovu godinu je to 40 godina staža osiguranja i najmanje 59 godina i šest meseci života.
Muškarci su prošle godine godine u prevremenu penziju išli sa 40 godina staža osiguranja i najmanje 59 godina i šest meseci. Ove godine idu sa 40 godina staža osiguranja i najmanje 60 godina.
S druge strane, muškarci u starosnu penziju idu po starom – sa 65 godina života i 15 godina staža upisanog u radnu knjižicu.
Ono što je jednako za oba pola jeste pravilo po kome i muškarci i žene mogu redovno da se penzionišu sa 45 godina staža, bez obzira na starost. Uslov je, naravno, da su im poslodavci sve vreme tokom 45 godina redovno uplaćivali doprinose.
Govoreći o prevremenoj penziji ono što je važno znati jeste da ona košta, odnosno da vam umanjuje primanja. Praktično, penzija će vam biti manja za 0,34 odsto za svaki mesec prevremenog penzionisanja, a najviše za 20,5 odsto od ukupne penzije.
To znači da ako bi vam starosna penzija, sa punim radnim stažom, bila oko 30.000 dinara, a odlučite da se prevremeno penzionišete tri godine ranije, onda bi vam mesečni ček bio manji za oko 3.700 dinara.
Uslovi za prevremeno penzionisanje
Granica i uslovi za odlazak u prevremenu penziju pomerili su se ove godine i za žene i za muškarce.
Ove godine muškarci u prevremenu penziju mogu da idu sa 40 godina radnog staža i najmanje 60 godina života, dok žene u penziju mogu da idu sa 59 godina i 6 meseci.
Pravo na prevremenu starosnu penziju ostvaruje se podnošenjem zahteva Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje, posle prestanka osiguranja, osim za osiguranike koji obavljaju delatnost u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad privatnih preduzetnika koji pravo na prevremenu starosnu penziju mogu ostvariti ispunjenjem uslova za sticanje prava na prevremenu starosnu penziju.
Ono što je za sam kraj važno istaći je da se korisnik prevremene penzije može zaposliti, i da kada prestane da se bavi datim poslom ili delatnošću, on ima pravo na ponovno određivanje visine penzije pod uslovom da je bio osiguran najmanje godinu dana.
Novi uslovi za penzionisanje žena
Na snazi su nova pravila za penzionisanje žena, a koja se značajno razlikuju u odnosu na pre nekoliko meseci. Sada je pomerena starosna granica, a u nekim slučajevima i staž. Ove godine, žene u starosnu penziju mogu sa 63 godine i 6 meseci života, umesto 63 godine i četiri meseca, koliko je potrebno da imaju za penzionisanje u prethodnoj godini. Potreban broj godina radnog staža ostaje isti i iznosi minimum 15 godina. Primera radi, u 2015. godini dame su mogle u penziju sa 60 godina starosti i minimum 15 godina staža.
Granica za penzionisanje muškaraca i žena će se izjednačiti do 2032. godine
Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju izmenjen je 2014. godine. Od tada se za žene svake godine menjaju uslovi za penziju i to po pravilu da se starosna granica pomera u rasponu od dva do šest meseci godišnje. I tako sve do 2032. godine kada će dame moći da idu u penziju sa 65 godina starosti, godinu dana i deset meseci duže nego danas.
Godine života kao uslov za osiguranike žene praktično će rasti narednih 9 godina kada će kriterijumi za žene i muškarce biti izjednačeni – 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.
(Espreso/Blic)